Noclegi nad morzem w Polsce

Główne Miasto Gdańsk

07 czerwiec 2012r.

Główne Miasto Przez teren Głównego Miasta biegnie Królewska Droga, ciągnąca się od Bramy Wyżynnej aż do zamykającej od wsch. Długi Targ Zielonej Bramy. Z Dworca Gł. dojście Wałami Jagiellońskimi lub dojazd tramwajami 2, 3, 8, 11, 13 (wysiąść na drugim przystanku w sąsiedztwie bramy) do Bramy Wyżynnej. Przybywających do Gdańska królów polskich witano uroczyście chlebem i solą przed Bramą Wyżynną, niegdyś głównym wejściem do miasta. Stąd orszak królewski ruszał ku pobliskiej Złotej Bramie i minąwszy ją wkraczał na najparadniejszy ciąg uliczny Głównego Miasta — ul. Długą i stanowiący jej przedłużenie placyk Długi Targ. Wzdłuż tej arterii wznosili piękne kamieniczki najmożniejsi przedstawiciele gdańskiego patrycjatu. Tu powstały najwspanialsze budowle gdańskie jak Ratusz Głównomiejski, Dwór Artusa i Zielona Brama. Po przebyciu tej trasy królewscy goście zatrzymywali się zazwyczaj wraz z towarzyszącym dworem w kilku zaadaptowanych specjalnie kamieniczkach przy Długim Targu. Nazwa zabytku wywodzi się od jego położenia naprzeciw wysoczyzny, w odległości kilkuset metrów od najdalej na pn. wsch. wysuniętego jej cypla, tzw. Biskupiej Górki. Na wzniesieniu tym, gdzie dziś duży gmach ceglany, stał w średniowieczu zameczek biskupów kujawskich, zburzony przez Krzyżaków w 1414 r. Brama Wyżynna (1) wzniesiona została w 1. 1574—76 przez Jana Kramera w związku z budową potężnych renesansowych fortyfikacji po zach. stronie miasta. Początkowo była to ciężka ceglana budowla, do której od ,pd. i pn. dochodziły wysokie wały ziemne. Przed bramą i wałami ciągnęła się szeroka, wypełniona wodą fosa, biegnąca w miejscu obecnych ul. Okopowej i Wałów Jagiellońskich. Do bramy dochodziło się przez most zwodzony, podnoszony na noc przy pomocy łańcuchów i bloków. Te ostatnie widoczne są do dziś w otworach poniżej belkowania. Wspaniałą renesansową oprawę z piaskowca wykonał w 1588 r. Flamandczyk Wilhelm van den Błock, nadając całości kształt łuku triumfalnego. Każda z płyt kamiennych pokryta została rzeźbionymi wgłębnie liśćmi wawrzynu. Podział pionowy powierzchni fasady tworzą cztery wydatne pilastry, między którymi umieszczono w środku przejazd a po bokach przejścia dla pieszych. We fryzie umieszczono kilka napisów łacińskich, z których jeden w polskim tłumaczeniu brzmi "Państwu każdemu te najbardziej dobra pożądane — pokój, wolność, zgoda". W bogato przyozdobionej rzeźbami attyce bramy widnieją herby Polski, Prus Królewskich i Gdańska. Znajdująca się pośrodku tarcza z orłem polskim jest najpiękniejszym i najokazalszym spośród emblematów, jakie znajdują się na budowlach gdańskich. Nadając Bramie Wyżynnej obecne kształty wzorował się Wilhelm van den Błock na renesansowej Bramie Św. Jerzego w Antwerpii, pierwowzorem zaś były obronne budowle tego typu w Weronie. Tworzący kamienną oprawę artysta gdański miał za zadanie złagodzić surowość i masywność ciężkiej, wzniesionej przez Jana Kramera obronnej budowli. Osiągnął cel dzięki harmonijnemu podziałowi powierzchni fasady, zastosowaniu delikatnej i oryginalnej rustyki a wreszcie ozdobieniu budowli pomysłowym wystrojem rzeźbiarskim. O jego dziele padło niegdyś pochlebne zdanie: "Gdańsk nie mógł dla swych władców, tj. królów polskich stworzyć bardziej godnego wejścia do miasta jak tą piękną i potężną bramę". Przeciwna, wschodnia strona bramy zeszpecona została w 1884 r. bezwartościową artystycznie rzeźbą, przedstawiającą godło Prus. Na wschód od Bramy Wyżynnej ciągnie się (tuż za nią) Przedbramie ul. Długiej, potężny, średniowieczny zespół budowli fortecznych. Pierwsza z nich, nosząca nazwę K a -t o w n i (2) powstała z rozbudowy gotyckiej, dwubasztowej bramy przedniej, której trzon tkwi jeszcze w murze budowli i wyłania isę w postaci okrągłych wybrzuszeń po pd. i pn. stronie. Przebudowy bramy dokonał pod koniec XVI w. wybitny gdański budowniczy, pochodzący z Malines we Flandrii, Antoni van Obbergen. Kamienna oprawa zachodniego wejścia do Katowni i wprawione w mur rzeźby pochodzą ze zburzonej ok. 1890 r. Bramy Św. Jakuba na Starym Mieście, a wyszły sipod dłuta Andrzeja Schlutera Starszego. Podczas pożaru w 194:5 r. straciła Katownia cztery śliczne renesansowe szczyty, zdobne bogatą rzeźbą kamienną. Na piętrze Katowni mieści się sala, w której odbywały się od 1604 r. do 2 poł. XIX w. rozprawy sądowe. W innych pomieszczeniach przesłuchiwano oskarżonych w czasie śledztwa, stosując nierzadko tortury i stąd ponura nazwa budynku. Druga część przedbramia to oddalona od niej o kilkanaście metrów monumentalna Wieża Więzienna (3). Obydwa budynki połączone są dwoma murami tzw. szyi. Przy południowym murze znajdują się małe celki więzienne usytuowane w dwu kondygnacjach a dostępne od strony małego dziedzińczyka, utworzonego przez obydwa mury i wymienione budowle. W ścianie północnej dziedzińca wmurowano liczne rzeźby kamienne pochodzące z rozebranych kamieniczek miejskich. Do 1(304 r. pomieszczenia wieży przeznaczone były dla broniącej dostępu do bramy załogi, później przeznaczono je na więzienie. Wieża Więzienna była początkowo niższa i liczyła 5 kondygnacji. W pocz. XVI w. podwyższono ją o 2 piętra a budowniczy Michał Enkinger, wilnianin, pokrył ją dachem obramionym na narożach czterema strzelistymi wieżyczkami. W czasie oblężenia Gdańska w 1577 r. przez Stefana Batorego dach ten zniszczyła artyleria królewska. W 1587 r. Antoni van Obbergen buduje nowy renesansowy dach, zwieńczony smukłą wieżyczką, w której umieszczono dzwon sygnalizujący codziennie" otwarcie i zamknięcie bram. Dach ten spłonął w 1945 r. Odbudowano go w 4 lata później, lecz nie zrekonstruowano dotąd pięknej renesansowej wieżyczki. Ostrołukowy otwór od strony wsch. otwiera przejście pod wieżą na wymieniony dziedziniec i następnie do Katowni. Mieści się tu obecnie, zorganizowana przez ZBoWiD wystawa ukazująca okrucieństwa i prześladowania hitlerowskie, a w wyższych kondygnacjach Wieży Więziennej składnica konserwatorska. Na dziedzińcu zwraca uwagę żelazna sztaba z zawieszonymi na niej metalowymi pierścieniami, do których przywiązywać miano niegdyś przestępców. W pobliżu wieży na Targu Węglowym znajdował się w dawnych wiekach pręgierz. Tu ścinano również zbrodniarzy nie posiadających obywatelstwa gdańskiego. Gdańszczanie natomiast traceni byli przed Dworem Artusa. Opisane wyżej gotyckie budowle Przedbramia stanowiły wysunięte ku zachodowi ubezpieczenie bramy obronnej, znajdującej się w murach miasta i otwierającej się na ul. Długą. Do bramy tej biegły od Wieży Więziennej mury "szyi", podobne do opisanych wyżej. Przed murami miejskimi znajdowały się dwie wypełnione wodą fosy, biegnące na linii obydwu odcinków "szyi". Pod jej zachowanym zach. odcinkiem znajdują się jeszcze pod ziemią zasklepione przepusty.